Tijdens mijn huisartsenopleiding werd ik een keer ‘s nachts gebeld door een schipper in nood. Hij had zijn boot afgemeerd bij een sluis en was ‘s nachts wakker geworden met heftige, krampende pijn in de rechterzij. Nadat ik in het donker het juiste schip gevonden had trof ik hem aan in een voorovergebogen houding, mompelend: ‘alsjeblieft, help me!’ Dankzij de uitstekende colleges die ik had gekregen van een bevlogen chirurg besefte ik vrijwel onmiddellijk dat hier sprake was van een niersteenkoliek. In mijn dokterstas vond ik de juiste ampul en spoot de inhoud ervan in zijn bovenbeen. Het wonder geschiedde: de pijn nam acuut af, de schipper herrees. ‘Wat kost het?’, was zijn nuchtere vraag. Eigenlijk zou ik hem moeten betalen, zo dankbaar als ik was voor deze ontknoping. Met 25 gulden en een trots gevoel verliet ik het schip in de eerste ochtendschemering. Zou het wegnemen van pijn gewoon een kwestie zijn van de juiste middelen in je dokterstas?
Vele jaren later werd ik hospice-arts. Daar maakte ik het volgende mee: een bewoonster ondervond bijna continu groot ongemak. Haar hele lichaam deed pijn. Geen enkel medicijn bracht uitkomst. Zo sloot ze zich steeds meer af en het leek wel alsof ze zich door ons in de steek gelaten voelde. In het ziekenhuis had men haar verzekerd: ‘pijn hoeft niet meer tegenwoordig’. Een goed bedoelde, maar irreële belofte. Wat nu? Ik maakte een afspraak met haar zus. Zij en ik gingen naast het bed zitten van onze ‘verslagen’ patiënte. Na wat inleidende woorden viel er een lange stilte. Ieder dacht na over wat er speelde. De zussen hielden elkaars hand vast. Opeens klonk er het volgende voorstel: “zal ik ‘s middags een uurtje bij je in bed komen liggen? Ik heb het idee dat je je heel eenzaam voelt en dat snap ik ook wel. Vind je het goed? Dan kan ik zelf ook even lekker rusten.’ Je zag en voelde hoe deze woorden doel troffen. En jawel: het wonder geschiedde: de laatste twee weken van haar leven was ze niet meer de gevangene van pijn. Elke dag keek ze uit naar het gedeelde middagslaapje. Sinds die tijd zeg ik regelmatig tegen bezoek: weet u wel dat de beste pijnstillers vaak gewoon naast het bed zitten? En er soms even inkruipen?
Na bijna 40 jaar dokteren ben ik ervan overtuigd dat een dokterstas nooit de definitieve oplossing zal bevatten als het om pijn gaat. Het blijft een kwestie van zoeken hoe je een ander zo goed mogelijk kunt helpen. Ik denk dat liefde altijd één van de belangrijkste pijnstillers zal blijven. Een middel zonder nare bijwerkingen. Alleen al daarom een middel om nooit te vergeten.
Piet van Leeuwen, hospicearts en specialist oudergeneeskunde